Oostblok oldies

[Jocar]

Trabant (1991)

[Jocar]

[Jocar]

IFA F9 - Packt der schöne Ost-Oldie den Wohnwagen?

[Jocar]

Jeff Dunham's 1988 Yugo GVS

[Jocar]

The Car that got Poland Moving - the Fiat 126 Story

[Jocar]

Barkas B1000 - DDR-Van mmit Platz satt - Zündkerzenwechsel beim Fahren

[Jocar]

Fiat 126p (1977)

[Jocar]

Wartburg 353 (1990)

[bobo]

[Jocar]

Gerrie heeft een onbekende Sovjet-auto

[Jocar]

Zastava Yugo (1992)

[Jocar]

HET WESTEN KREEG DE CX, DE GOLF EN DE COUNTACH, TSJECHOSLOWAKIJE DE TATRA T 613

VOOR PARTIJTOPPERS

Wanneer het Nederlands Elftal in Duitsland de WK-finale verliest, Citroën de CX presenteert, Lamborghini de Countach lanceert en Volkswagen zich herpakt met de Golf komt Tatra achter het IJzeren Gordijn met een tot de verbeeldingsprekende limousine, de T 613. Met zijn eigentijdse uiterlijk – getekend door het Italiaanse designhuis Vignale – lijkt hij helemaal bij de tijd.



Hoe ziet het aanlooptraject van de Tatra T 613 eruit?

Tatra bouwt vanaf begin jaren 30 onder aanvoering van de briljante ingenieur Hans Ledwinka auto’s met een luchtgekoelde motor achterin. Dat inspireert ook Ferdinand Porsche wanneer die bezig is de VW Kever gestalte te geven. Na de Tweede Wereldoorlog komt Volkswagen Tatra zelfs financieel tegemoet voor het onrechtmatige gebruik van dat idee.

Wanneer de oorlog is afgelopen en de kaart van Europa opnieuw is ingedeeld vindt er een kennisvlucht plaats en vertrekken veel slimme koppen naar Oostenrijk en West-Duitsland. Voor Tatra heeft dat tot gevolg dat technische revoluties uitblijven. Halverwege de jaren 60 is het tijd voor opvolging voor de uit 1955 stammende T 603 met zijn 2,5 liter V8. De Tsjechen experimenteren met een V8 vóór de achteras en zelfs met een 3,2-liter zescilinder lijnmotor dwars achter de achteras. Ook doen tekenaars in eigen huis verschillende carrosserievoorstellen, maar het leidt allemaal tot niets. Uiteindelijk ontwikkelen de ingenieurs een compleet nieuwe 3,5-liter DOHC V8, die boven de achteras moet komen.

Niemand minder dan de Italiaanse carrossier Vignale bouwt in april 1969 drie prototypes, twee sedans en een coupé, met een voor die tijd uiterst strak lijnenspel. Een motor achterin levert niet direct het ideale weggedrag op. Om een idee te krijgen hoe een eigentijdse limousine hoort te rijden testen de Tsjechoslowaken uitvoerig met een Mercedes S-klasse en een Glas V8 en daarnaast met een Porsche 911, vanwege diens motor achterin.


Tatra T 613 Coupé prototype

Hoe wordt hij onthaald door de pers?

Het weekblad Svět motorů besteedt in december 1973 maar liefst zes pagina’s aan de T 613 nadat twee redacteuren in 14 uur tijd 400 kilometer met een prototype hebben gereden. In die dagen is van een onafhankelijk pers in Tsjechoslowakije geen sprake. Het artikel is dan ook vooral een droge opsomming van meetgegevens uitgevoerd bij de Tsjechoslowaakse tegenhanger van onze RDW. Desalniettemin zorgen de zes pagina’s bij het grote publiek wel voor een welhaast mythische beeldvorming van het onbereikbare statussymbool. Pas vijf jaar later komt het weekblad met een echte test.

Tot die tijd ziet het gros van de mondiale autopers de grote Tatra alleen statisch op beurzen en tentoonstellingen, of van een afstandje wanneer er hoogwaardigheidsbekleders vervoerd worden. Op zich is dat niet heel gek. Het handjevol auto’s dat de eerste jaren gebouwd wordt, wordt direct overgedragen aan de diverse ministeries of het centraal comité van de communistische partij. Het enige demonstratie-exemplaar – een beige auto – reist van beurs naar beurs, zowel in binnen- als buitenland. Pas na de val van het IJzeren Gordijn, wanneer de auto inmiddels een cultstatus heeft, gaat het autojournaille op pad met veelal gebruikte exemplaren waarbij vooral de royale interieurmaten en de hoge mate van comfort in goede aarde vallen.



Wat waren de keuzes bij de marktintroductie?

Aanvankelijk valt er weinig te kiezen voor de wagenparkbeheerders van het politbureau (particulieren kunnen zich zo’n machine in de communistische republieken überhaupt niet veroorloven). De auto is standaard leverbaar als vierdeurs sedan met de bij 165 pk piekende 3,5 liter V8. Dat vermogen is overigens een aardige stap vooruit ten opzichte van de 105 pk van tot 1975 leverbare T 603. Standaard voorziet Tatra de T 613 van een Blaupunkt Frankfurt autoradio. Alleen voor de kameraden in de DDR krijgt de auto een andere radio mee, daar kunnen de Tsjechoslowaken natuurlijk niet aankomen met een West-Duitse radio. Vandaar dat de exportversie naar Oost-Duitsland een Tsjechoslowaakse Tesla 2107 B radio aan boord heeft.



De door Vignale ontworpen coupé weet het productiestadium nooit te halen, de verschillende carrosserievarianten die door de jaren heen verschijnen zijn allemaal afgeleid van de vierdeurs sedan. Zo verschijnt er in 1990 een variant met een langere wielbasis en daardoor met meer beenruimte voor de achterpassagiers. De LWB is op zijn beurt de basis voor de luxueuzer uitgeruste T 613 Speciál en de daarvan afgeleide cabriolet. Op basis van een nog verder uitgerekt onderstel bouwt Tatra de T 613 ook als ambulance. Mede door toepassing van een elektronisch injectiesysteem, in plaats van de oorspronkelijke carburateurs, stijgt het motorvermogen uiteindelijk tot 200 pk.



Wat zijn de concurrenten?

In thuisland Tsjechoslowakije hebben de Tatra-limousines geen concurrentie. De enige andere Tsjechoslowaakse autofabrikant,Skoda, bouwt auto’s voor het volk. Ook elders achter het IJzeren Gordijn heeft de grote Tatra T 613 vrijwel geen directe competitie. De Russische Zil en de Chinese Hongqi zijn van een klasse hoger, communistische alternatieven voor een Rolls-Royce, en daarmee voorbehouden aan de absolute partijtop in Moskou en Peking. Een Volga is daarentegen juist weer veel te gewoon, dienstvervoer voor de gepromoveerde ambtenaar. De Tatra is vooral de auto voor hoogwaardigheidsbekleders die zich in het Westen zouden verplaatsen met een Mercedes S-klasse, Jaguar XJ of Lincoln Continental.

Om harde westerse valuta binnen te halen, kijkt Tsjechoslowakije zeer zeker naar het westen. Zo schittert de T 613 begin 1975 op het Salon van Brussel en is de auto in het voorjaar van 1975 in Düsseldorf één van de trekpleisters tijdens de eerste officiële Tsjechoslowaakse tentoonstelling in de Bondsrepubliek. Later dat jaar is het model eveneens te bewonderen op de autosalon in Parijs en op Earl’s Court in Londen, met in de Britse hoofdstad op de motorkap van de auto een in een weinig verhullende bikini gestoken brunette, precies zoals Jaguar in die dagen de aandacht van het publiek probeert te trekken.

Welke uitvoering spreekt het meest tot de verbeelding?


Hoewel de productie altijd vrij bescheiden is gebleven, is er evengoed sprake van een productieoverschot; zelfs de Joegoslavische en Cubaanse regeringsleiders vervangen tenslotte niet elk jaar hun volledige wagenpark. Er blijven dan ook genoeg exemplaren over voor speciale inzet. Op basis van de T 613 Speciál met zijn 6 inch langere wielbasis bouwt Tatra de T 613 K, met de K van ‘Kabriolet’, al vinden wij de aanduiding Landaulet een betere. Maar of je het nu een cabriolet of landaulet noemt, we zouden prima met de open Tatra kunnen leven.

Een andere tot onze verbeelding sprekende variant is de T 623. De T 623 is in feite een T 613 maar dan grotendeels van zijn interieur ontdaan en voorzien van een tot 174 pk opgevoerde V8 met nu een cilinderinhoud van 3,7 liter. Meer vermogen en een gestript interieur, bij Porsche bestempelen ze dat soort uitvoeringen als ‘Club Sport’, een pretmachine voor de racerij. Ook de T 623 is bedacht voor het circuit. Alleen niet om er mee te racen maar voor de inzet als pace of safety car. De T 623 wordt in 1995 legendarisch tijdens de Formule 1 Grand Prix van Hongarije. De F1-racedokter rijdt er de dan nog ongedeerde Taki Inoue mee omver, wanneer de Japanse coureur zijn vlamvattende Footwork-Hart probeert te blussen. Bewegend beeld circuleert nog altijd op YouTube.



Hoe revolutionair is hij eigenlijk?

Technisch brengt de T 613 niet de spectaculaire vernieuwingen zoals de vooroorlogse Tatra’s dat wel deden. Tatra borduurt schaamteloos voort op het concept van de voorgangers van de T 613 zoals de in basis uit 1955 stammende T 603. De grote vernieuwing zit bij de T 613 vooral in zijn door Vignale ontworpen carrosserie. Het Italiaanse designhuis tekent in die tijd ook auto’s als de Maserati Indy. De ronde vormen van voorheen worden bij Tatra vaarwel gezegd, het lijnenspel is eigentijds strak. Met een scheef oog zou je in het ontwerp verwantschap kunnen zien met het prototype van de reusachtige Volkswagen EA 128 (met eveneens de motor achterin) waarvan we later ook duidelijke trekken terugzien in de Volkswagen 412. En profil doet de auto bij sommigen zelfs een beetje aan de latere Audi 100 Avant (C2) denken.

Met zijn lijnenspel is de Tatra in die dagen absoluut bij de tijd. Om het weggedrag nog enigszins acceptabel te houden zit de V8 niet zoals bij zijn voorgangers áchter de achteras, maar daar recht boven. De hartlijn van de achteras loopt tussen het tweede en derde cilinderpaar door. Aan de voorkant bestaat de wielophanging uit McPherson-veerpoten, een constructie die in die dagen nog zeker geen gemeengoed is, net zomin als de schijfremmen rondom dat dan zijn.



Nog bijzonderheden tijdens zijn levensloop?

Hoewel de middelen beperkt zijn, blijft een groep technici de auto continu ontwikkelen. De eerste jaren is dat vooral het oplossen van kinderziektes. Daarna krijgt de auto af en toe ook een zichtbare update. Zo maken de verchroomde bumpers in 1990 plaats voor geïntegreerde kunststof exemplaren. Hoewel de Tatra in Tsjechoslowakije boven de wet staat, wordt hij bij tijd en wijle technisch aangepast aan nieuwe regelgeving, al is het maar om export mogelijk te houden. Denk hierbij aan katalysatoren, een motormanagementsysteem en opgewaardeerde remmen. Verder werken de ingenieurs voor een beter weggedrag constant aan een optimale gewichtsverdeling. Zo verhuist de airco van de motorruimte naar de neus en passen ze onderhuids het plaatwerk aan om de kilo’s van achter naar voren te verplaatsen.

In 1996 verdwijnt de T 613 uit de prijslijst, zijn plaats is ingenomen door de in 1995 voorgestelde T 700. Hoewel de naam misschien anders doet vermoeden is de T 700 in werkelijkheid niets anders dan een volledig gerestylede T 613 met op het laatst zelfs een tot 4,3 liter opgerekt V8 die piekt bij 234 pk. Zowel vanbinnen als vanbuiten is de auto strakgetrokken, in lijn met de aan het einde van het vorige millennium heersende mode. Het is de radicaalste ingreep in zijn carrière maar een harmonieus geheel wordt het niet.



Wat is de impact van de T 613?

Het ooit zo vooruitstrevende Tatra is onder het communistische juk verworden tot minder dan een schim van zichzelf. Voor Tatra is de T 613 een laatste stuiptrekking, na de van de T 613 afgeleide T 700 valt het doek voor Tatra’s personenautodivisie en ligt de focus voortaan op de vrachtwagens. De T 613 met zijn achterin geplaatste luchtgekoelde motor verschijnt op het moment dat bij Volkswagen de grote omslag plaatsvindt naar watergekoelde voorwielaandrijvers. En dan te bedenken dat Volkswagen al heel lang in de blessuretijd speelde met zijn luchtgekoelde motoren achterin, een concept dat ook nog eens puur jatwerk van Tatra was.

Voor de ontwerpers van Vignale blijkt de T 613 geen uithangbord voor nieuwe grote klussen. De Tatra is het laatste complete ontwerp van het Italiaanse designhuis. Vignale zal als onderdeel van De Tomaso na de T 613 alleen nog wat restylingen voor diverse kleinere merken tekenen om vervolgens van het toneel te verdwijnen. De naam Vignale komt pas weer terug wanneer Ford, dat eerder een belang in De Tomaso had, het als label gebruikt voor de topuitvoeringen van zijn huis tuin en keuken modellen. Analoog aan wat Ford eerder deed met Ghia.

[Jocar]

Trabant (1963)

[Jocar]